ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-6

Գուրգեն ԵՂԻԱԶԱՐՅԱՆ

(սկիզբը` նախորդ համարում)

Շավարշյանը լուռ լսելուց հետո վերցրեց լսափողը և կապվեց Հայաստանի կենտրոնական կոմիտեի երկրորդ քարտուղարի հետ:
Երկրորդ քարտուղարը, իրավասու չլինելով ինքնուրույն որոշում կայացնելու, ինքն էլ իր հերթին զեկուցեց Կրեմլ: Այնտեղից պատասխան ստացվեց, որ առաջնորդի արձանն իրենից պատմամշակութային արժեք է ներկայացնում, որ այն ամեն գնով պետք է պահպանել գալիք սերունդների համար: Վերջում ավելացրել էին, որ պատմամշակութային արժեքի համար շրջանի ղեկավարությունը գլխով ու կուսակցական տոմսով է պատասխանատու:
Շավարշյանն առաջնորդի արձանը տեսնելուց հետո լրիվ այլայլվեց: Նրա տեսածը շատ ավելի դաժան էր, քան Հայկազունու ներկայացրածը:
-Ի՞նչ ենք անելու, ընկերնե՛ր, կենտկոմից հրահանգ ունենք ամեն գնով վերականգնելու առաջնորդի արձանը:
Տեսնելով, որ Անդրանիկյանն ու Հայկազունին լռում են, Շավարշյանը խստացրեց խոսելու եղանակը.
-Ընկեր Անդրանիկյան, Դուք Ձեր կուսակցական տոմսով եք պատասխանատու արձանի վերականգնման համար։ Ինձ ոչ մի պատճառաբանություն չի հետաքրքրում: Դուք մեկ օր ունեք, որպեսզի առաջնորդը բարվոք տեսքով կանգնած լինի պատվանդանի վրա: Ժամանակին եթե տիրություն անեիք, կոթողն այս վիճակում չէր հայտնվի:
Խոսքն ավարտելուն պես Շավարշյանը, հաշվի չառնելով կոշիկների մեջ լցվող ջուրը, կտրեց անցավ պուրակը և նստեց մեքենան:
-Այսպիսի պատմություն, բարեկա՛մս, մի քանի տարի էր մնում թոշակիս, էս մի հոգավորը իր վերջին վատությունն արեց ինձ: Չհամբերեց անաստվածը, հրեշի վերածվեց շան որդին,- հառաչեց Անդրանիկյանը շփոթված ու նեղսրտած:
-Ես սրա ճարը գիտեմ,- հանգիստ ասաց Հայկազունին:- Հիմա կկանչեմ վարպետ Հրահատին, նա չնայած քարտաշ է, բայց ցանկացած քանդակագործի չի զիջի:
Մինչ Ազատը կբերեր քարտաշ Հրահատին, պուրակը լցվեց շրջկոմի բաժնի վարիչներով: Ամենայն հավանականությամբ, ՀԿԿ-ն պատասխանատվությունը դրել էր Շավարշյանի վրա:
Քիչ անց ՆԳԲ-ի օպերատիվ հերթապահը Հայկազունուն փոխանցեց Շավարշյանի կարգադրությունը, որպեսզի Հայկազունին անձամբ զբաղվի արձանի վերականգնողական աշխատանքով և պարբերաբար զեկուցի կատարվածի մասին:
Ակումբի աշխղեկը պատվանդանի բարձրության չափով փայտից մի հարթակ պատրաստեց, որպեսզի Հրահատը կարողանար աշխատել:
Վարպետ Հրահատը մոտ յոթանասուն տարեկան, միջահասակ, ամրակազմ, դեռ լրիվ չսպիտակած մազերով, արևից սևացած դեմքով, ամեն ինչի մասին իր ուրույն կարծիքն ունեցող, արդարամիտ, պարզունակ, իսկական սարեցի մի տղամարդ էր: Նա որքան լավ մասնագետ, այնքան էլ դյուրագրգիռ մարդ էր:
Մեկ ժամ անց Հրահատը, քթի տակ մռթմռթալով, իր գործիքներով արդեն հարթակի վրա էր:
Նա մի երկու անգամ առաջնորդի գլուխն ուսումնասիրելուց հետո հարթակի վրայից դժկամորեն հայտարարեց.
-Ըստուց բան դուրս չի գա, ընկեր պետ, ձեռք տվեցի թե չէ՝ ես էլ կրակը կընկնեմ, Դուք էլ:
Հայկազունին կարգադրեց նրան անհապաղ գործի անցնել:
-Դե լավ, ոնց կասեք, ընկեր պետ, ես չեմ ճանաչում էն արհեստավորին, որ ըստուց գլուխ կհանի:
Հրահատն իր կարճ ու հաստ, երկաթյա մատներով բռնեց առաջնորդի գլխի մեջ ցցված ցողունի ներքևի մասից և դուրս քաշեց այն առանց դժվարության։ Արմատները մի քանի անգամ ավելի մեծ էին, քան ցողունը: Կարելի էր մտածել, որ դրանք քաղցկեղի ճյուղերի նման տարածվել են առաջնորդի մարմնով մեկ, որից փրկություն չկար: Արմատի մեծությունը տեսնելուն պես, շրջանային ակտիվի ներքևում կանգնած անդամները, որ հավասարապես վախենում էին պատասխանատվությունից, խոր հառաչեցին և վայնասուն բարձրացրին։ Դա ազդեց վարպետ Հրահատի վրա, և նա հարթակի վրայից նյարդայնացած արձագանքեց.
-Ընկեր պե՛տ, կամ ես եմ աշխատում, ըտոնք լռում են, կամ էլ իջնում եմ, թող գան՝ սրա գլուխը իրանք շինեն:- Հարթակի տակ ծանր լռություն տիրեց, ամենքին էլ պարզ էր, որ Հրահատն իրեն լավագույն կողմով չդրսևորեց: Նա նույնիսկ համարձակվեց անհարգալից դիմել առաջնորդի արձանին, ուղղակի ավելի քան անհարգալից վերաբերվել շրջանի ակտիվին: Ներքևում կանգնածներից յուրաքանչյուրին էլ պարզ էր, որ Հրահատին փոխարինող չկա։ Հարկավոր էր լռել։
Հրահատն ամեն անգամ ուղղակի դիմում էր Հայկազունուն՝ անտեսելով Անդրանիկյանին:
-Դու ուշադրությունդ մի՛ շեղիր, վարպետ Հրահատ, մենք կլռենք, միայն թե գործդ ավարտիր,- այս ասելով՝ Հայկազունին դիմեց հավաքվածներին,- ձեզ հայտնի է վարպետի անհաշտ բնավորությունը, եկեք լռենք, թողնենք, որ նա հանգիստ աշխատի:
Մինչ Հայկազունին կարգադրություններ էր անում, Հրահատը բրիչով մի ցեխի կույտ հանեց արձանի գլխից: Հավաքվածները նորից արձագանքեցին՝ առաջինից ոչ պակաս լսելի հոգոցներով: Հրահատն անմիջապես հարթակից արձագանքեց ակտիվի հոգոցին.
-Ես չեմ աշխատի, ընկեր պե՛տ, կամ ըստոնք, կամ ես:
Այստեղ Հրահատը մտածելու ոչինչ չթողեց. իհարկե` նա, այլ ոչ թե ներկաները:
-Ընկերնե՛ր, կներեք, բայց հասկանում եք գործի կարևորությունը, խնդրում եմ ազատեք պուրակի տարածքը, շուտով ես էլ ընկեր Անդրանիկյանի հետ կգամ, որպեսզի մեր ներկայությամբ չխանգարենք վարպետ Հրահատին:
Ակտիվին ոչինչ չէր մնում անելու, եթե ոչ թողնել պուրակի տարածքը:
Հայկազունին և Անդրանիկյանը մնացին ներքևում, իսկ նրանցից քիչ հեռու կանգնած էր Ազատը:
Հարթակից լսվեց Հրահատի աշխույժ ձայնը.
-Ընկեր պե՛տ, չես հավատա, ըստու գլուխը համ էլ որդնուկ ա:
Մինչ Հայկազունին կհասցներ նկատողություն անել, Հրահատն առաջնորդի գլխից մի մեծ անձրևորդ հանեց, մանկան ուրախություն ապրելով։
-Իսկապես որ որդնած է,- կիսաձայն ասաց Անդրանիկյանը:
-Լավ էր ժամանակին ակտիվին ուղարկեցինք, էս անձրևաորդի պատմությունը մարսել չէր լինի,- կամաց ասաց Հայկազունին Ազատի կողմը շրջվելով։ - Ազատ, ինչո՞ւ ես ժպտում:
-Ընկեր պե՛տ, ես ոչինչ չեմ տեսել:
Հարթակից նորից լսվեց վարպետ Հրահատի խզված ձայնը.
-Ինձ սրբիչ, երկաթի մեկմետրանոց լար, գիպս, ամանով ջուր ու ալյումինի փոշի ա հարկավոր:
Հայկազունին շրջվեց դեպի իր վարորդը, իսկ վերջինս կես հայացքից հասկանալով նրան, անմիջապես շարժվեց դեպի մեքենան՝ Հրահատի պահանջը բավարարելու:
-Ազա՛տ, - ձայն տվեց Հայկազունին,- սրբիչը կարող ես իմ հանգստի սենյակից վերցնել:
Ազատն իրեն երկար սպասել չտվեց, կես ժամից Հրահատի պահանջածը հարթակի վրա էր:
Վարպետ Հրահատը սրբիչը չալմայի նման փաթաթեց առաջնորդի գլխին, սրբիչի վրայով ձգեց երկաթե լարը, մուրճի կոթն անցկացրեց լարի հանգույցի միջով և սկսեց մուրճի կոթը կամաց պտտեցնել ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ: Պուրակում պարզ լսվում էր չոր գիպսի ճռթճռթոցը: Առաջնորդի ճակատի ճեղքվածքը սկսեց տեղի տալ, աչքերը դանդաղորեն մոտեցան քթին: Անդրշիրիմյան հրեշը կամաց-կամաց մարդու կերպարանք էր ստանում: Վարպետ Հրահատը մի պահ կանգնեց, ձեռքի ափով սրբեց ճակատի քրտինքը և նորից սկսեց պտտեցնել մուրճի կոթը: Արձանի պարանոցից շռնդալից մի մեծ կտոր գիպս պոկվեց և հարվածեց Հրահատի ուսին: Սակայն խնդիրը պոկված գիպսի կտորը չէր, այլ արձանի պարանոցից նոր դուրս ցցված երկաթալարը: Հրահատը լուռ կատաղությամբ փորձեց այն իր տեղը հրել։
Երկաթալարի կտորը աստիճանաբար մտնում էր իր տեղը: Մնում էր մի քանի սանտիմ, և լարը կկորչեր պարանոցի մեջ, բայց առաջնորդի աջ ձեռքը կոտրվեց արմունկից և կախվեց դեպի ամորձիները:
-Ընկե՛ր պետ, ես սկզբից զգուշացրի, որ սա փթուկ ա, ինձ չլսեցիք, հիմա ես ի՞նչ անեմ, ինձ էլ Ձեզ հետ խայտառակ արեցի:
-Վարպետ Հրահա՛տ, մենք միտք անգամ չունենք քեզ մեղադրելու, հասկանալի է, որ գիպսը իր դարն արդեն ապրել է: Դու գործդ վերջացրու, աշխատիր պարանոցն ու թևը կպցնել, մենք քիչ հետո կգանք: Ազատը կմնա քեզ մոտ, եթե հարց ունենաս, դիմիր նրան,- ասաց Հայկազունին, ապա անցավ Անդրանիկյանին հուսադրելու.
-Չվհատվես, ընկերդ գտել է փրկությունը, գնանք Շավարշյանի մոտ, կասեմ:
Անդրանիկյանի դեմքին գույն չէր մնացել, նրա խոսելն անգամ չէր գալիս:
(շարունակելի)

Հեղինակի նյութեր

• Արհավիրք
• Հայկանուշը
• Աղոթասերը
• Ադամանդի անտարբեր ցոլքը
• Հին օրերի Երևանս
• Ավոն
• Յուգդոն
• Կարոտախտ
• Ակամա համասեռամոլները
• Արեգակի զավակը
• Շունը
• Քարահունջ-Կրեմլ
• Սև կատուն
• ԱՀԱԲԵԿՉՈՒՀԻՆ
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-1
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-2
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-3
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-4
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-5
• ՆԱԽԱԽՆԱՄՈՒԹՅՈՒՆ-7

Մեկնաբանություններ